Zoeken

Wie voldoet  aan de volgende voorwaarden kan in aanmerking komen voor een tegemoetkoming:

• U heeft een beroepsziekte die genoemd wordt in de TSB-regeling (longkanker door asbest, allergisch beroepsastma of CSE/schildersziekte). Deze diagnose wordt bevestigd door het medisch panel. Het panel wordt ondersteund door Lexces.
• Uw beroepsziekte is ontstaan door blootstelling aan gevaarlijke stoffen op (het Europese gedeelte van het) Nederlands grondgebied.
• Uw beroepsziekte is ontstaan door arbeid waarop Nederlands recht van toepassing was.
• U heeft voor deze beroepsziekte geen vergoeding van uw werkgever of opdrachtgever ontvangen. Wanneer u wel een vergoeding van uw werkgever of opdrachtgever heeft ontvangen die minder is dan het bedrag van de tegemoetkoming volgens de TSB-regeling, dan heeft u recht op het verschil tussen beide bedragen.
• U heeft geen tegemoetkoming ontvangen van de overheid voor een andere beroepsziekte. Dat is het geval wanneer u een tegemoetkoming heeft ontvangen volgens de TSB-regeling voor een andere beroepsziekte of wanneer u een tegemoetkoming ontving volgens de TAS-, de TNS- of de CSE-regeling. De TAS- en TNS-regeling zijn regelingen voor asbestslachtoffers met de ziekten maligne mesothelioom en asbestose. De CSE-regeling geldt voor mensen met de schildersziekte.
• U heeft de aanvraag voor de tegemoetkoming zelf ondertekend. Mocht u onverhoopt komen te overlijden voordat de ondertekende aanvraag naar de SVB is gestuurd, dan hebben uw nabestaanden beperkte tijd om dit alsnog in uw plaats te doen. Deze termijn bedraagt zes weken nadat het ISBG deze ter ondertekening heeft toegestuurd.
• Nabestaanden die recht hebben op de tegemoetkoming zijn volgens de regeling in aflopende volgorde:
  • de langstlevende der echtgenoten
  • de minderjarige kinderen
  • personen met wie de overledene in gezinsverband leefde
  • andere erfgenamen, waarbij een verklaring van erfrecht dient te worden overlegd.

De volledige tekst van de regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB) is te vinden via de volgende link.

Jan Stroo uit Nisse (73 jaar, Zeeland) moet even diep nadenken over de vraag wanneer hij is gestopt met werken. ‘Twaalf jaar geleden’, souffleert zijn echtgenote. Het overkomt hem wel vaker, dat hij het even niet meer weet. ‘Dan heb ik alle boodschappen keurig op een lijstje geschreven. Eenmaal in de winkel ben ik vergeten dat ik het lijstje in mijn broekzak heb gestopt.’

Schildersziekte
Stroo heeft CSE, in de volksmond bekend als OPS, ook wel de schildersziekte. Stroo liep de ziekte op door de jarenlange blootstelling aan oplosmiddelen. Zijn loopbaan voerde hem langs verschillende schildersbedrijven en een scheepswerf. Daar werkte hij niet alleen met synthetische verf, maar ook met wasbenzine, thinner, primers, antifouling en loodmenie. ‘Bovendien was ik in de bedrijven vaak degene die het beste op kleur kon mengen. Ook de kleuren die heel moeilijk na te maken waren. Dat deed ik gewoon met het handje, zonder enige bescherming.’

In die tijd had niemand nog van CSE gehoord
De klachten beginnen rond 1985, als Stroo dan zo’n twintig jaar schilder is. Zijn vrouw merkt op dat hij vergeetachtig wordt. Hij verliest zijn reuk en smaak. Soms kan hij ook wat ‘kort op de kar’ zijn. ‘De deur bij de dokter loop ik niet plat, maar op aandringen van mijn vrouw ben ik toch gegaan. De arts stuurde me naar huis met een paracetamolletje. Niet zo gek, want in die tijd had niemand nog van CSE gehoord.’

Vuistdikke map met documenten
Hoe hij nu zeker weet dat het om de schildersziekte gaat, heeft hij voor een belangrijk deel te danken aan zijn broer Han, die een verleden heeft als rechercheur. Toen in de media berichten verschenen over de regeling voor werknemers met CSE, bereidde hij de aanvraag bij het OPS-loket voor. De vuistdikke map met documenten over het arbeidsverleden van zijn broer en diens bezoeken aan de huisarts, was meer dan genoeg om de oplosmiddelen als de schuldige aan te wijzen.

Stroo krijgt na zijn pensioen nog een flinke klap te verwerken. In de zomer van 2017 krijgt hij een hartstilstand. Hij ligt een aantal dagen in coma, met hersenletsel tot gevolg. ‘Gelukkig gaat het nu heel goed met me. Mijn geheugen is nog altijd een zeef, maar ik heb mijn reuk en smaak in elk geval weer terug.’

Bovendien wil Stroo van stilzitten niets weten. Zijn vrouw moet hem regelmatig afremmen als hij weer eens als een jonge hond tekeer gaat in de tuin. Vijf minuten aan de koffie en hij wil alweer naar buiten. ‘Ik ben altijd iemand geweest die gewoon doorging met zijn werk. Ik probeerde alles zo goed mogelijk te doen en op tijd klaar te zijn. Het tempo van vroeger? Tja, dat zit er bij mij nog altijd in.’

Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden dat Henri Willems elke ochtend zijn boterhammen smeerde en de fiets pakte naar zijn werk. ‘Zeven jaar, zo lang zit ik nu thuis’, zucht de 45-jarige oud-lasser. Willems heeft COPD, allergische beroepsastma en longspasmen. Hij betreurt het nog elke dag dat hij daardoor niet meer kan werken. ‘Ik hield van het lassen en de collegialiteit. We maakten schitterende producten. Maar die tijd is voorgoed voorbij.’

Als ik uit een tank stapte, zat ik helemaal onder het stof
Willems werkte veertien jaar voor een bedrijf waar hij enorme stalen opslagtanks in elkaar laste. ‘Het halve dorp moest worden afgezet als zo’n tank de fabriek uit rolde en de weg op ging’, blikt hij terug. Zijn werk had echter ook een keerzijde. Tijdens het lassen en wegslijpen van de lasnaden kwamen grote hoeveelheden toxische rook en fijnstof vrij. De juiste bescherming daartegen ontbrak. ‘De mondkapjes die we kregen waren simpele, goedkope dingen. En op drie grote hallen hadden we welgeteld één mobiele afzuiger. Als ik uit een tank stapte, zat ik helemaal onder het stof.’

Per ambulance naar het ziekenhuis
Het werk eist uiteindelijk zijn tol. Eind 2014 loopt Willems een longontsteking op. Hij is regelmatig benauwd, voelt vaak druk op de borst. Hij besluit naar de huisarts te gaan. Die stuurt hem direct per ambulance naar het ziekenhuis. ‘Mijn longen zijn kapot, werd mij daar verteld. Afgestorven longblaasjes. Sindsdien is het verder achteruitgegaan. Ik heb nu nog maar 28 procent van mijn longinhoud over.’

Overdag zit hij regelmatig aan een zuurstofapparaat. ’s Nachts heeft hij een neusbrilletje op. In zeven jaar tijd is hij negen keer met een acute ingeklapte long opgenomen op de intensive care. ‘Dan is het alsof een olifant op mijn borst zit’, zegt hij met pijnlijke blik. Buiten verplaatst hij zich met een scootmobiel. Thuis is er een traplift.

Ik wilde er alles aan doen om terug te komen
Vooral in het begin is die beperkte bewegingsvrijheid voor Willems moeilijk te verteren. ‘In het revalidatiecentrum moest ik opschrijven wat ik wilde bereiken. Dat was veel. Ik wilde er alles aan doen om terug te komen. Maar elke week moest ik mijn doelen naar beneden bijstellen. Na twaalf weken was de conclusie dat ik niets meer kon. Ik moest mijn energie maar gewoon over de dag verdelen. Dat was een regelrechte domper. Ik heb drie opgroeiende kinderen. Ik trainde het voetbalelftal van mijn zoon en was actief in een stichting die activiteiten organiseert voor jong en oud. Je bent in de bloei van je leven, maar in één keer kom je thuis te zitten en kun je weinig meer. Het hele gezin draait nu om mij, dat zou andersom moeten zijn.’

Het geld is een mooi begin
Hoewel Willems zeker niet zielig gevonden wil worden, schuwt hij de aandacht voor zijn ziekte niet. Naar aanleiding van zijn optreden in het boekje Opgelucht (Long Alliantie Nederland) en de overheidscampagne Hoe veilig werk jij? ging hij in gesprek met de Commissie Heerts, die kort daarna het advies voor de nieuwe tegemoetkomingsregeling uitbracht. Willems is blij dat er compensatie komt voor mensen met een beroepsziekte als gevolg van bepaalde gevaarlijke stoffen. ‘Het geld is een mooi begin voor iemand die ziek is. Want denk maar niet dat alles wordt vergoed. Van de reiskosten naar het ziekenhuis, hulpmiddelen, aanpassingen in huis, medicatie tot het stroomgebruik van het zuurstofapparaat aan toe. We hebben het grotendeels zelf betaald, vooral dankzij mijn vrouw die fulltime is gaan werken. Het is goed dat er geld voor slachtoffers komt, maar ook dat mijn beroepsziekte door een onafhankelijke partij wordt erkend. Dat is eigenlijk nog veel belangrijker.’

Erkenning
Die erkenning zal hij van zijn oud-werkgever wel nooit krijgen, denkt Willems. Zijn proces tegen het bedrijf loopt al jaren. Hij blijft strijdvaardig, terwijl zijn geduld steeds meer op de proef wordt gesteld. ‘De werkgever ontkent alles, die gooit het op heel andere dingen. Ze hopen gewoon dat je er vanaf ziet. Maar weet je wat nu het positieve is? Op aangeven van mijn vrouw is de Inspectie SZW daar geweest. Oud-collega’s vertellen dat de zaken nu wél op orde zijn. Voor mij mag het dan te laat komen, maar voor die jongens ben ik blij. Wat mij is overkomen, dat gun ik echt niemand.’

Wanneer u zich aanmeldt voor de Regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB) volgen er vier stappen. Deze vier stappen worden hieronder toegelicht.

STAP 1. Lezen, ondertekenen en opsturen van de formulieren

Nadat u zich via onze website heeft aangemeld, nemen wij altijd telefonisch contact met u op. De ISBG-medewerker geeft u een uitleg over de procedure en neemt uw aanmelding met u door. Als blijkt dat het doorzetten van de procedure zinvol is, ontvangt u van ons de aanvraagset. Deze bestaat uit een folder, retourenvelop en vier formulieren:

• het SVB-aanvraagformulier

• de medische machtiging

• de toestemmingsverklaring

• het gegevensformulier

Lees de formulieren goed door, vul ze in en onderteken ze alle vier. Het is belangrijk dat u alle vier de formulieren tegelijk aan ons terugstuurt. Als er nog één ontbreekt kunnen we niet verder in de procedure. Als u nog vragen heeft kunt u de ISBG-behandelaar van uw aanvraag bellen.

STAP 2. Onderzoek arbeidsverleden en blootstelling

De ISBG-medewerker neemt contact met u op om een afspraak te maken voor een gesprek. Doel van dit gesprek is om uw gehele arbeidsverleden in kaart te brengen en alle werksituaties te bespreken waarbij u mogelijk in aanraking bent gekomen met gevaarlijke stoffen. Dit gesprek vindt plaats bij u thuis en duurt ongeveer anderhalf uur.

Voorbereiding huisbezoek
Bereid u zo goed mogelijk voor op dit gesprek. Ga na hoe, wanneer en bij welke werkgever u in aanraking bent gekomen met gevaarlijke stoffen. Noteer de jaartallen op papier. Misschien heeft u nog een CV uit die tijd. Dit kan uw geheugen helpen.

Ook is het van belang om alvast op zoek te gaan naar zo veel mogelijk bewijs. Onze medewerker kan hiervan tijdens het huisbezoek foto’s nemen. Denk aan oude papieren van uw werk zoals uw arbeidscontract, overeenkomst tot opdracht, getuigschrift of loonstrookjes. En misschien heeft u zelfs nog wel foto’s, een personeelskrantje of een andere herinnering zoals een speldje of een horloge.

Huisbezoek
Het gesprek tijdens het huisbezoek begint bij uw eerste baan of opdracht. Dan wordt de volgende baan of opdracht besproken. Tot aan uw huidige werk of het moment dat u bent gestopt met werken. Bij elke functie van uw loopbaan vragen we u of u zelf met een gevaarlijke stof heeft gewerkt of daarmee in aanraking bent geweest omdat anderen in uw werkomgeving hiermee werkten. Ook zal de ISBG-medewerker u vragen hoe vaak dat gebeurde en hoe intensief deze blootstelling is geweest.

Na het huisbezoek
De ISBG-medewerker verzamelt alle informatie uit het gesprek en maakt hier een zogenaamd Rapport blootstelling door arbeid van, waarna u dit ontvangt. Kunt u zich vinden in de inhoud van het rapport? Dan hoeft u niets te doen. Wilt u iets veranderen of heeft u een aanvulling op het rapport? Neem dan binnen vijf dagen na ontvangst contact op met de behandelaar van uw aanvraag.

STAP 3. Het oordeel van het deskundigenpanel

In deze stap vragen wij de diagnose en andere noodzakelijk medische informatie over u op bij de arts(en) voor wie u een medische machtiging heeft afgegeven.

Het deskundigenpanel van Lexces beoordeelt deze informatie samen met het Rapport blootstelling door arbeid. Het deskundigenpanel oordeelt of er sprake is van een beroepsziekte volgens de voorwaarden van de Regeling TSB.

Lexces is het landelijk expertisecentrum stoffengerelateerde beroepsziekten. Lexces bundelt kennis en expertise op het gebied van gevaarlijke stoffen en gezondheidsrisico’s voor werkenden.

STAP 4. Het advies

Tot slot adviseren wij de Sociale Verzekeringsbank (SVB) over uw recht op de tegemoetkoming. Dit doen wij op basis van alle informatie die u ons gegeven heeft en het oordeel van het deskundigenpanel. De SVB is de organisatie die namens de overheid verantwoordelijk is voor de uitbetaling van de tegemoetkoming.

Tegemoetkoming en nabestaanden
U moet zich bij leven aanmelden bij het ISBG om recht te hebben op een tegemoetkoming. Bij overlijden na aanmelding hebben uw nabestaanden mogelijk recht op de tegemoetkoming. In dit geval dienen uw nabestaanden het SVB-aanvraagformulier binnen zes weken terug te sturen nadat wij deze ter ondertekening hebben toegezonden.

Contact
Heeft u een vraag of heeft u hulp nodig bij het invullen van de formulieren? Of wilt u misschien toch niet doorgaan met uw aanvraag? Neem dan contact op met de behandelaar van uw aanvraag.

Per 1 januari 2023 kunnen mensen die ziek zijn geworden door werk met gevaarlijke stoffen een financiële tegemoetkoming aanvragen. De overheid betaalt de tegemoetkoming. Dit staat in de regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB). De regeling geldt vanaf 1 januari 2023 voor (oud)werknemers of zelfstandigen met longkanker door asbest, allergisch beroepsastma en schildersziekte (CSE).

Aanmelding voor de regeling gebeurt bij het Instituut Slachtoffers Beroepsziekten door Gevaarlijke stoffen (ISBG). Het ISBG voert de regeling uit samen met Lexces en de SVB.

Andere beroepsziekten
In de toekomst komen ook werkenden met andere beroepsziekten door gevaarlijke stoffen in aanmerking voor een tegemoetkoming. Wanneer dat gebeurt en welke beroepsziekten dat zijn, bepaalt de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Als professional heeft u een belangrijke rol bij het diagnosticeren van (oud-)werknemers en zelfstandigen die in hun werk in aanraking zijn gekomen met gevaarlijke stoffen en ziek zijn geworden. Slachtoffers met de ziekte CSE kunt u attenderen op de regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB). Op grond van deze regeling kunnen slachtoffers een eenmalige financiële tegemoetkoming van de overheid krijgen. Daartoe moeten ze een aanmelding indienen bij het Instituut Slachtoffers Beroepsziekten door Gevaarlijke stoffen (ISBG). De dienstverlening van het ISBG is kosteloos voor de slachtoffers en hun naasten. De medische deskundigen van Lexces beoordelen of het aannemelijk is dat aanvrager ziek is geworden door het werken met de gevaarlijke stof. U kunt bij Lexces terecht voor onder meer vragen over vroegsignalering en diagnostiek. De tegemoetkoming wordt uitgekeerd door de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

CSE

Langdurige blootstelling aan vluchtige organische stoffen kan schade veroorzaken aan het zenuwstelsel waaronder de hersenen. Permanente hersenschade door beroepsmatige blootstelling aan neurotoxische stoffen wordt chronisch toxische encephalopathie (CTE) genoemd. Andere benamingen zijn organisch psychosyndroom of in de volksmond ‘schildersziekte’. Het Engelstalige synoniem is Chronic Solvent-induced Encefalopathy (CSE), dat specifiek verwijst naar het ontstaan van de ziekte door langdurige blootstelling aan vluchtige organische stoffen. De term CSE wordt in de TSB-regeling gebruikt.

De gezondheidseffecten van deze neurotoxische ziekte bestaan meestal uit een combinatie van zowel cognitieve en lichamelijke klachten. Kenmerkende verschijnselen zijn vergeetachtigheid, concentratieproblemen, vermoeidheid, hoofdpijn en karakterverandering. De karakterverandering bestaat uit prikkelbaarheid, gebrek aan initiatief of apathie. Andere veelvoorkomende klachten zijn stemmingsstoornissen, een verminderde reuk, overgevoeligheid voor alcohol en een verminderde seksuele belangstelling. Het lange termijn effect bestaat uit blijvende cognitieve beperkingen.

Blootstelling aan vluchtige organische stoffen kan zich voordoen in veel verschillende branches. Bekende sectoren waar (in het verleden) medewerkers met CSE zijn gediagnostiseerd zijn schilders, spuiters, drukkers, woning- of projectstoffeerders, productiemedewerkers van verf- en inktfabrieken, productiemedewerkers / chauffeurs van chemische bedrijven en parketvloerleggers. In Nederland wordt CSE veelal gezien bij een blootstellingsduur van 10 jaar bij overschrijding van vigerende grenswaarden voor de luchtconcentratie voor beroepsmatige blootstelling. Dit stemt overeen met bevindingen uit het buitenland.

De diagnostiek van CSE bestaat uit vijf stappen.

1. Passende gezondheidsklachten;
2. Relevante blootstelling aan vluchtige organische stoffen;
3. Relatie in de tijd tussen het ontwikkelen van gezondheidsklachten en de blootstelling aan vluchtige organische stoffen;
4. Uitsluiten van andere oorzaken van de gezondheidsklachten;
5. Passende afwijkingen bij neuropsychologisch onderzoek.

Voor het uitvoeren van de diagnose van CSE in de regeling TSB heeft Lexces een protocol opgesteld.

Als professional heeft u een belangrijke rol bij het diagnosticeren van (oud-)werknemers en zelfstandigen die in hun werk in aanraking zijn gekomen met gevaarlijke stoffen en ziek zijn geworden. Slachtoffers met de ziekte allergisch beroepsastma kunt u attenderen op de regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB). Op grond van deze regeling kunnen slachtoffers een eenmalige financiële tegemoetkoming van de overheid krijgen. Daartoe moeten ze een aanmelding indienen bij het Instituut Slachtoffers Beroepsziekten door Gevaarlijke stoffen (ISBG). De dienstverlening van het ISBG is kosteloos voor de slachtoffers en hun naasten. De medische deskundigen van Lexces beoordelen of het aannemelijk is dat aanvrager ziek is geworden door het werken met de gevaarlijke stof. U kunt bij Lexces terecht voor onder meer vragen over vroegsignalering en diagnostiek. De tegemoetkoming wordt uitgekeerd door de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Op de website van de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) vindt u veel informatie.

Werkgerelateerd astma wordt gedefinieerd als astma dat door beroepsmatige blootstelling wordt veroorzaakt (beroepsastma) of wordt verergerd (door het werk verergerend astma). Bij beroepsastma wordt onderscheid gemaakt in allergisch en niet-allergisch (irritatief of niet-immunologisch) beroepsastma. Door het werk verergerend astma betreft een reeds bestaand astma, dat door allerlei niet-allergene, aspecifieke prikkels op het werk nadelig wordt beïnvloed. Het kan gaan om blootstelling aan chemische stoffen of fysische prikkels, zoals koude, temperatuurswisseling en een hoge of lage vochtigheidsgraad.

Allergisch beroepsastma wordt veroorzaakt door een immunologische reactie op allergenen. Het wordt onderverdeeld op basis van het onderliggende mechanisme van de allergische reactie (wel of niet door IgE gemedieerd). Er wordt onderscheid gemaakt in allergenen met een hoogmoleculair (HMW) en laagmoleculair gewicht (LMW). HMW-allergenen vormen de grootste groep en betreffen vooral eiwitten van plantaardige of dierlijke oorsprong, zoals meelstof, dierlijke eiwitten, schimmels, (biotechnologisch geproduceerde) enzymen en latex. Na blootstelling aan deze HMW-allergenen (en bepaalde LMW-allergenen) kan sensibilisatie optreden, een immuunrespons waarbij specifieke IgE antistoffen worden geproduceerd. LMW-allergenen zijn kleine, natuurlijke of synthetische, chemische verbindingen, die een immuunrespons kunnen opwekken al of niet na binding met lichaamseigen eiwitten en vorming van lichaamsvreemde stoffen (hapten-eiwit combinatie). Voorbeelden zijn metaalzouten (platina), isocyanaten, persulfaten, zure anhydriden, epoxyharsen, aminen en acrylaten. Sensibilisatie ontstaat na inhalatie van het allergeen, maar voor sommige allergenen kan dit mogelijk ook na huidcontact optreden. Na sensibilisatie kan bij voortdurende blootstelling in de loop van de tijd (latentietijd) het klinische beeld van een allergisch astma ontstaan. Risicofactoren voor het ontwikkelen van een allergisch beroepsastma, met name voor HMW-allergenen, zijn een reeds bestaand allergisch astma en/of sensibilisatie (atopie) of allergie voor veelvoorkomende inhalatieallergenen (gras- en boompollen, huisstofmijt, kat en hond). Atopie komt in meer dan 30% van de bevolking voor. De voorspellende waarde van atopie voor het ontwikkelen van sensibilisatie voor beroepsallergenen en beroepsastma is op individueel niveau laag.

De prognose van allergisch beroepsastma is over het algemeen minder gunstig. Minder dan een derde van de patiënten met allergisch beroepsastma herstelt volledig na absolute vermijding van de blootstelling aan het oorzakelijke allergeen. Hoe langer de duur van de blootstelling, hoe ongunstiger het beloop. Eliminatie van blootstelling aan het oorzakelijke allergeen is de meest effectieve manier om verdere verslechtering te voorkomen.

Voor het vaststellen van de diagnose van allergisch beroepsastma in de regeling TSB heeft Lexces een protocol opgesteld.

Als professional heeft u een belangrijke rol bij het diagnosticeren van (oud-)werknemers en zelfstandigen die in hun werk in aanraking zijn gekomen met gevaarlijke stoffen en ziek zijn geworden. U kunt slachtoffers met longkanker door asbest attenderen op de regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB). Op grond van deze regeling kunnen slachtoffers die een diagnose hebben, een eenmalige financiële tegemoetkoming van de overheid krijgen. Daartoe moeten ze een aanmelding indienen bij het Instituut Slachtoffers Beroepsziekten door Gevaarlijke stoffen (ISBG). De dienstverlening van het ISBG is kosteloos voor de slachtoffers en hun naasten. De medische deskundigen van Lexces beoordelen of het aannemelijk is dat aanvrager ziek is geworden door het werken met de gevaarlijke stof. U kunt bij Lexces terecht voor onder meer vragen over vroegsignalering en diagnostiek. De tegemoetkoming wordt uitgekeerd door de Sociale Verzekeringsbank (SVB).

Blootstelling aan asbest is in Nederland een van de meest voorkomende werkgerelateerde oorzaken van longkanker. Geschat wordt dat er in Nederland circa 400 mensen per jaar extra overlijden aan longkanker als gevolg van asbestblootstelling.

Voor de beoordeling of sprake is van longkanker door asbest moet allereerst de medische diagnose primair longkanker worden gesteld. Hiervoor worden diagnostische criteria gebruikt zoals beschreven in vigerende nationale richtlijnen. Via beeldvormend onderzoek, bestaande uit in ieder geval een CT-scan (computertomografie), moet worden aangetoond dat het om een longcarcinoom gaat. Om te bevestigen dat het een primair longcarcinoom is (en geen uitzaaiing van een ander carcinoom) is pathologisch onderzoek van cellen of weefsel nodig. In uitzonderingssituaties waarin het niet mogelijk is om cellen of weefsel te verkrijgen voor het vaststellen van het type longkanker, bijvoorbeeld bij kwetsbare ouderen, wordt de diagnose longkanker uitsluitend gebaseerd op beeldvormend onderzoek.

Vaststellen medische diagnose primair longkanker in het kader van de TSB-regeling

Voor het vaststellen van de medische diagnose primair longkanker zijn beide hieronder benoemde onderzoeken nodig. Deze onderzoeken worden opgevraagd bij de medische specialist:

1. Beeldvormend onderzoek, waaronder in ieder geval een CT-scan van de thorax (borstholte) en bovenbuik, voor het vaststellen van de locatie en grootte van de tumor, de uitbreiding van de tumor, zoals ingroei in omliggende weefsels, van vergrote lymfklieren en van uitzaaiing buiten de thorax.
2. Onderzoek gericht op het verkrijgen van cellen of weefsel voor pathologisch onderzoek voor het vaststellen van het type longkanker.

Op basis van de hierboven aangeleverde medische informatie oordeelt het deskundigenpanel of de diagnose primair longkanker kan worden bevestigd. In uitzonderingssituaties waarin stap twee niet uitgevoerd kon worden, wordt het paneloordeel uitsluitend gebaseerd op beeldvormend onderzoek.

Gedetailleerde uitvraag van de arbeidshistorie

De arbeidshistorie moet gedetailleerd worden uitgevraagd om in een latere stap de cumulatieve blootstelling aan asbest over het werkzame leven te kunnen berekenen. De uitvraag van de arbeidshistorie gebeurt door het ISBG. In de uitvraag wordt specifieke informatie opgevraagd over functies en taken die de aanvrager gedurende het werkzame leven heeft uitgevoerd, de jaren dat deze functies zijn uitgevoerd en de tijdsduur per week, de werkplekomstandigheden en of het arbeid in Nederland betrof. Ook wordt gevraagd naar de aanwezigheid van aanvullende informatie, zoals een risico-inventarisatie en -evaluatie of meetrapporten, die voor de beoordeling gebruikt kan worden.

Causaliteit longkanker door asbest

De uiteindelijke beoordeling of er sprake is van longkanker door asbest vindt plaats op basis van een combinatie van medisch diagnostische criteria én het berekende cumulatieve aantal vezeljaren. Het is vanuit de medische diagnostiek niet mogelijk om op basis van klinische, radiologische of histologische kenmerken vast te stellen of longkanker specifiek is veroorzaakt door blootstelling aan asbest. Zowel de lokalisatie van de maligniteit in de longen als het type maligniteit zijn hierin niet onderscheidend. Daarom wordt voor de diagnose alleen uitgegaan van een bevestigd primair longcarcinoom.

De mogelijke bijdrage van andere stoffen die longkanker kunnen veroorzaken, zoals roken of blootstelling aan andere kankerverwekkende stoffen, wordt hierbij niet meegewogen. Naarmate de aanvrager in het verleden langduriger en intensiever met asbest heeft gewerkt, is de waarschijnlijkheid groter dat hij of zij longkanker door asbest heeft. Soms kan er sprake zijn van een bepaalde latentietijd voordat kanker optreedt. Deze latentietijd is op populatieniveau beschreven, maar is op individueel niveau niet vast te stellen. In het kader van de TSB wordt de latentietijd daarom niet meegewogen.

De aanwezigheid van zogenaamde ‘brugdiagnoses’ zoals asbestose en/of de aanwezigheid van pleurale plaques of pleurale verdikkingen zijn een indicatie dat blootstelling aan asbestvezels heeft plaatsgevonden. Ditzelfde geldt voor de aanwezigheid van asbestvezels in een broncho-alveolaire lavage of een longbiopt in longweefsel. In het kader van de vaststelling van longkanker door asbest binnen de TSB zijn deze brugdiagnoses echter niet doorslaggevend voor de diagnostiek of blootstellingsbepaling.

Voor het vaststellen van de diagnose van longkanker door asbest in de regeling TSB heeft Lexces een protocol opgesteld.

CSE is een ziekte die door langdurige blootstelling aan organische oplosmiddelen wordt veroorzaakt. Dit wordt ook wel OPS of schildersziekte genoemd. Maar ook andere werknemers staan bloot aan oplosmiddelen, zoals autospuiters, drukkers, schoonmakers en woningstoffeerders. Oplosmiddelen zitten onder meer in verf, lijm, inkt en schoonmaakmiddelen. Bij langdurig gebruik tasten ze het zenuwstelsel aan, waardoor er hersenschade optreedt. CSE is de afkorting van chronic solvent-induced encephalopathy (CSE). 
Patiënten met CSE hebben meestal een combinatie van cognitieve en lichamelijke klachten en stemmingsklachten ( Van Valen, 2015). De meest voorkomende klachten zijn:

• concentratieproblemen, vergeetachtigheid
• geestelijke en/of lichamelijke ouderdomsverschijnselen op jonge leeftijd
• ernstige vermoeidheid, zware hoofdpijnen, depressies
• een karakterverandering met prikkelbaar en agressief gedrag
• duizelingen, slaapstoornissen
• pijnen in maag, borst en ledematen, gewrichtsklachten

Hoe vaak komt het voor?
In Nederland is bij meer dan vijfhonderd patiënten de diagnose CSE gesteld. Het aantal diagnosen is in  de periode 1997-2014 geleidelijk gedaald tot minder dan tien per jaar. Deze trend doet zich eveneens voor in de ons omringende Europese landen, waar CSE als een officiële beroepsziekte wordt erkend.

Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen die gepaard gaat met een toegenomen gevoeligheid van de luchtwegen voor prikkels. Deze prikkels leiden tot vernauwing van de luchtwegen en klachten als piepen, benauwdheid, druk op de borst en hoesten. Astma kan ontstaan door blootstelling aan stoffen tijdens het werk. Beroepen waar veel astma voorkomt zijn bakkers, schilders en zorgpersoneel.